Ateş’le en sevdiğimiz baba-oğul
aktivitelerinden biri deney ya da bilim projesi yapmak. Evde bulunan şeylerle
yapabileceğiniz aynı anda güvenli olan deneyleri internetten araştırabilir ya
da oyuncakçılarda satılan deney setlerinden alabilirsiniz. Deney setlerinin
çoğunun üzerinde 6+, 8+ yazdığına bakmayın, Ateş 4 yaşında geldiğinden beri cins
cins deney yaptık, bazılarını da tekrar tekrar yapıyoruz. 2-3 yıl sonra Atlas’la yapmaya başlamayı da gerçekten iple çekiyorum.
Bugün de bunlardan biri olan boraks kristali yapma deneyimizden bahsedeceğim. İlk olarak boraks, ev temizliğinde ve çeşitli endüstrilerde kullanılan ve doğada bulunan kesinlikle güvenli bir mineraldir. Boraksı aktarlardan, organik pazarlardan, bazı eczanelerden ve internetten bulabilirsiniz. Fakat boraks kristaline geçmeden önce tuzla, şekerle ya da buzla da kristal yapıp gözlemleyebileceğinizi ve çocuklarınızla güzel vakit geçirebileceğinizi söyleyebilirim. Bugün boraks kristalini anlatacak olmamın sebebi boraksla büyük kristaller üretebilecek olmanız ve şekillendirdiğimiz şönillerin dışını boraks kristaliyle kaplayarak çok güzel bir görüntü elde edebiliyor olmamız.
Bu deneyi yapabilmek temin etmeniz gerekenler:
boraks, şönil, şönili kesmek için tel kesebilecek bir makas, cam kavanoz,
birkaç tane kurşun kalem, ip, kaynar su ve kristallerin renkli olmasını
isterseniz gıda boyası.
Aktivitemize şönillere istediğimiz şekli
vererek başlıyoruz. Şönil ya da diğer adıyla pipo temizleyici (ingilizcesi pipe
cleaner) kırtasiyecilerde bulabileceğiniz içindeki tel sayesinde kolay şekil
verilen bir malzeme. “Pipe Cleaner Art” diye Google’a yazarsanız penguenden
kertenkeleye, Yoda’dan New Balance ayakkabıya aklınıza gelen herşeyi şönille
yapmanın talimatlarını bulabilirsiniz ya da hayal gücünüzü kullanarak
istediğiniz bir şekli yapabilirsiniz. Deneyimiz için şönili cam kavanoza
sığacak büyüklükte istediğiniz şekle getirebilirsiniz. Yıldız, kalp, daire,
üçgen gibi kolay şekiller olabileceği gibi, dinozor ya da Superman gibi daha
karmaşık şekiller de yapabilirsiniz. Tek şart kavanoza sığacak büyüklükte
olması.
Alternatif olarak suyu çekebilecek herhangi
başka bir malzeme de kullanabilirsiniz. (Örnek: Sona eklediğim videomuzda kullandığımız ponponlar)
Daha sonra şönilden yaptığımız şekilleri bir
iple kurşun kaleme bağlıyoruz ve kavanozdan sarkıtabilecek hale getiriyoruz.
Süslerimizi hazırladıktan sonra sıra boraks
kristalini yapmaya geliyor. İlk olarak kaç kavanoz kullanacaksanız kavanozları
dolduracak kadar suyu kaynatmanız gerekiyor. Suyu kaynattıktan sonra doyana
kadar boraks koyup karıştırmamız gerekiyor.
Suyun boraksa doyması çok önemli. Su hafif beyazlaştığında ve boraks
artık suya karışmamaya başladığı zaman su boraksa doymuş demektir. Eğer
kristallerinizin renkli olmasını istiyorsanız bu aşamada suya istediğiniz renk
gıda boyasını bolca koyabilirsiniz.
Kavanozların içine döktüğünüz renkli ya da
renksiz boraksa doymuş suyun içine şönilden yaptığınız şekilleri
sarkıtabilirsiniz.
Yaklaşık bir gün sonra şönilden yapılan şekillerimizin üzerinde kristaller oluşacak. Kristalleşmiş şönillerle ne yapacağınız ise size kalmış.
Kavanozun dibinde kalan kristal
parçalarıylaysa çeşitli şeyler yapabilirsiniz.
1) Bir kartona yapıştırıp saklayabilirsiniz ya da sergileyebilirsiniz.
2) Kırıp kırılmış ve kırılmamış halini büyüteçle ya da mikroskopla inceleyebilirsiniz.
3) Üzerine su damlatıp büyüteçle inceleyebilirsiniz.
4) Saklayıp daha sonra başka maddelerden yapacağınız kristallerle karşılaştırmak için kullanabilirsiniz.
5) Oluşan kristal taneciklerini toz boraksmış gibi tekrar suyun içinde eriterek kullanabilirsiniz.
1) Bir kartona yapıştırıp saklayabilirsiniz ya da sergileyebilirsiniz.
2) Kırıp kırılmış ve kırılmamış halini büyüteçle ya da mikroskopla inceleyebilirsiniz.
3) Üzerine su damlatıp büyüteçle inceleyebilirsiniz.
4) Saklayıp daha sonra başka maddelerden yapacağınız kristallerle karşılaştırmak için kullanabilirsiniz.
5) Oluşan kristal taneciklerini toz boraksmış gibi tekrar suyun içinde eriterek kullanabilirsiniz.
Deneyi yaparken çektiğimiz video:
Çocuklarınıza Verebileceğiniz Bazı Basit
Bilgiler:
Kimyasal reaksiyonlar her gün vücudumuzda,
çevremizde ve evimizde oluşmaktadır.
Örnekler:
1)Yediğimiz yemeklerin
ağzımızda, midemizde sindirilmesi,
2)Kesilen bir elmanın kararması,
3)Demirin
zamanla paslanması
Boraks kristalleri nasıl oluşur: Boraksı
kaynar su yerine oda sıcaklığındaki suya karıştırmaya çalışsaydık çok daha az
miktar boraks suda erirdi. Şekerde de görebileceğimiz ve çok iyi bildiğimiz bu
olay bir çok katı için geçerlidir. Sıcak su ılık ya da soğuk sudan daha fazla
boraksı içinde erimiş bir şekilde tutabilir. Su soğudukça suyun tutamadığı
boraks kristale dönüşmüş şekilde sudan ayrılır.
İlgili Bağlantılar(Çok daha fazlasını Google'dan bulabilirsiniz):
Boraks Nedir?
Kristal Yapma Hakkında Çok Detaylı ve Güzel bir PDF (İngilizce)
Şönille Yapılabilecek Şekiller (Pipe Cleaner Art)
Evde Yapılabilecek Bazı Deneyler (İngilizce)
Kristal Yapma Hakkında Çok Detaylı ve Güzel bir PDF (İngilizce)
Şönille Yapılabilecek Şekiller (Pipe Cleaner Art)
Evde Yapılabilecek Bazı Deneyler (İngilizce)